İlk Siyasi Gazeteydi
22 Ekim 1860 – İlk özel siyasi gazete Tercümanı Ahval çıkmaya başladı. Sahibi Yozgatlı Çapanoğlu Agah Efendiydi. Osmanlı İmparatorluğunda ilk gazete Fransızlar tarafından 1796 yılında çıkarıldı. Bu gazete İstanbul’da yaşayan Fransızlara hitap ediyordu. İstanbul ve İzmir’de başka Fransızca gazeteler de yayınlandı. Daha sonra II Mahmut’un şahsi gayretiyle, ilk Türk gazetesi bir resmi gazete şeklinde 1831 yılında ve Takvim-i Vakayi adıyla yayınlandı.
İkinci gazete ise İngiliz tüccarlar tarafından 1840 yılında Ceride-i Havadis adıyla yayınlandı. Yayınların niteliğine bakılırsa, bu gazete de yarı resmi bir hüviyet taşımaktaydı.
Özel teşebbüs
Özel teşebbüs eliyle kurulan, Türkiye’nin ilk özel siyasi gazetesi Tercüman-ı Ahval’dir. (Ahval bu günde kullanılan bir kelimedir. Hal- vaziyet – sağlık anlamına gelir. ) Gazete 22 Ekim 1860 ‘te çıktı. Sahibi Yozgatlı Çapanoğlu Agah Efendi idi. Önceleri haftada bir gün, yalnızca Pazar günleri yayınlandı. 25 sayı sonra Nisan 1861’de haftada üç kez yayınlanmaya başladı. Daha sonra yayın günü haftada beş güne çıkarıldı.
Gazetede, Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey yazdı. Bu yazarlar, Osmanlı toplumunun geri kalmışlık nedenlerini tartıştılar. Bu yazarlar batıcı aydın yazarlardı. Batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi’ nin ‘’Şair Evlenmesi‘’ de 1860’ta bu gazetede dizi olarak yayınlandı.
İlk gazete kapatma örneği de Tercüman-ı Ahval’ da yaşandı. Tercüman-ı Ahval 26 Aralık 1860 tarihinde Ceride-i Havadisin sahibinin İngiliz olduğunu ve hükümetten yardım aldığını açıkladı. Ayrıca gazetenin hükümeti tenkit etmesi kapatmanın tuzu biberi oldu… Ve gazete 1861 yılında bir hafta süre ile kapatıldı. Gazete 792 sayı yayınlanarak, Agah Efendi’nin Avrupa’ya kaçmasından bir süre önce 11 Mart 1866 yılında, yayınına son verdi.
İstanbul’da gazete satışı, sessiz, sedasız yapılırdı. Zira gazeteyi koltuğunun altında satanlar, bağnaz softalardan, medrese öğrencilerinden korkarlardı. Aynı şekilde, lobutlu, usturalı, kamalı dolaşan hocaların olduğu ve bunların dayak attıkları da yaşanan gerçeklerdi.
ÖZGÜRLÜĞÜN AÇIKLANMASI
Tercüman-ı Ahval’in ilk sayısında, Şinasi ünlü giriş yazısında o zaman kadar toplumun alışık olmadığı özgürlük düşüncesini dile getiriyordu. Şinasi ‘’Halkın görevleri olduğu kadar hakları da var. Ülke yararına görüş bildirmek te bu haklardan biridir” diyordu.
Şinasi’nin özgürlük düşüncesi, çağın gazeteci ve aydınları tarafından da benimsendi. 1864’te Matbuat Nizamnamesi çıkarılarak, gazete kapatma, para ve hapis cezaları getirildi. Sadrazam Ali Paşa’nın totaliter yönetimine de engel olmak isteyen bu aydınlar, 1865’te İstanbul Belgrad Ormanı’nda kır yemeği düzenleyerek, gizli bir örgüt kurdular. Gizli örgüt kuran aydınlar, baskılar sonucu yurt dışında gazete çıkarmaya başladılar. Meşrutiyet düşüncesini savundular. Demokrasinin önemini anlattılar. Bu süreçte ‘’Yeni Osmanlılar‘’ hareketi doğdu.
Tercüman-ı Ahval , bir yerde hem ilk özel siyasi gazete, bir yerde de demokrasiyi ilk dile getiren gazetedir. Meşrutiyetin ilk filizlerinin doğduğu gazeteydi.
